Form 2 Bab 4

Bab 4-Kekayaan Ekonomi Sarawak Mendorong Penjajahan Keluarga Brooke

很久很久以前, Sarawak 是 Kesultanan Brunei 管的。Kesultanan Brunei选 pembesar-pembesar tempatan 管理那些 wilayah-wilayah, 可是Brunei王 本身没有插手。Sultan Brunei 把Sarawak分成几个daerah,每个daerah由 ketua tempatan (orang Melayu dan orang Dayak) 管。

Ketua tempatan diberi gelaran seperti
-Menteri Darat
-Temenggung
-Orang Kaya

他们的工作= melaksanakan arahan dan memungut cukai.

------------------------------------
过后Brunei王却叫Pangeran Indera Mahkota去Sarawak当他的wakil.目的是要:
a) Mengukuhkan kedudukan
b) Menguasai kekayaan ekonomi (antimoni & emas)

以下是P.I.M 所干的好事:
a) Mengambil alih perdagangan emas dan antimoni
b) Mengenakan cukai yang tinggi
c) Orang Bidayuh tidak dibayar upah

于是那些penduduk就不甘心, 他们要membebaskan Sarawak daripada pemerintahan Kesultanan Brunei. Dato' Patinggi Ali 带领 orang Melayu menentang P.I.M.

Sultan Brunei 就叫 Pangeran Raja Muda Hashim 去帮忙解决penentangan.
------------------------------------
1840年, James Brooke 坐他的船 "Royalist" 来到Sarawak.

关于James Brooke
-他是bekas tentera SHTI yang pernah terlibat dalam peperangan di Burma.
-退休后, 他就做生意. 所以他才会来Sarawak找kawasan perdagangan.
-他是gay的

PRMH 叫 JB 帮忙menamatkan penentangan, 并答应会选他当Gabenor Sarawak. 可是过后PRMH却一直拖,没有给JB当Gabenor, 因为他知道Brunei王一定不会答应这件事。JB很生气, 就炸Kuching.所以那个PRMH只好选他当Gabenor Sarawak 和第一个Raja Sarawak.

Antara syarat-syarat perjanjian antara PRMH dengan JB 1841:
-JB memerintah negeri Sarawak dan menguasai semua hasilnya.
-JB harus menghormati serta memelihara undang-undang dan adat istiadat orang Melayu.

1842年, JB带着Edward Belcher的兵去找文莱的Sultan Omar Ali Saifuddin,叫那个Sultan 承认他。那个Sultan看到Edward Belcher的兵就怕到要死所以就承认了1841年PRMH跟JB签的合约,另外他也再跟JB签另一个合约:

Antara syarat-syarat perjanjian antara Sultan Omar dengan JB 1842:
-Sultan Brunei 给JB kawasan dari Tanjung Datu ke Sungai Samarahan dan segala hasil cukainya.
-Sultan Brunei mengiktiraf JB sebagai Raja Putih Sarawak.
-JB akan membayar 2500 dolar setiap tahun kepada sultan Brunei.
-JB tidak boleh mengganggu agama dan adat istiadat penduduk Sarawak.

1846年, Sultan Omar尝试反抗JB和那些支持JB的大臣, 结果失败了。所以他只好再签另一个合约来mengiktiraf JB sebagai Raja Sarawak yang merdeka dan berdaulat penuh di Sarawak.

------------------------------------
1. James Brooke当上Raja Sarawak 之后,就开始扩张他的地盘。
2. 1853年~1905年,Brooke凭着angkatan laut British的帮助占领了整个Sarawak.

( --> = diserahkan kepada)
1853
Penentangan di Saribas dan Batang Lupar
Sungai Samarahan+Sungai Rajang --> Brooke (1500 dolar setahun)

1861
Kekacauan di sepanjang Sungai Rajang
Kawasan Sungai Rajang --> Brooke (4500 dolar setahun)

1863
Orang Murut 在 lembangan Sungai Trusan杀人
lembangan Sungai Trusan--> Brooke (4500 dolar setahun)

1905
Charles Brooke从Sultan Hashim Jalal那边买了Lawas

------------------------------------
Keluarga Brooke melibatkan pemimpin tempatan dalam pentadbiran untuk:
a) mendapatkan sokongan
b) menasihati Brooke dalam hal-hal yang berkaitan dengan undang-undang dan adat tempatan

JB telah melicinkan pentadbiran dengan
a) menubuhkan Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri
b) Sarawak dibahagikan kepada lima bahagian dan setiap bahagian ditadbir oleh Majlis Bahagian.

Majlis Tertinggi
-Residen Bahagian Pertama
-4 orang Datu Melayu
a) Menasihati James Brooke
b) Membuat semua dasar dan meluluskan undang-undang

Majlis Negeri
-Ketua kaum bumiputera
Memberi peluang kepada pemimpin bumiputera bersidang tiga tahun sekali untuk menyuarakan pandangan.

Majlis Bahagian
-Residen
-Penolong Residen
-Penolong Pegawai Daerah
-Pegawai Anak Negeri
-Ketua Kampung
a) Menasihati Residen
b) Mengetuai operasi ketenteraan
c) Menjaga keamanan
d) Mengutip cukai

Beberapa jabatan telah ditubuhkan
a) Jabatan Kehakiman
b) Jabatan Kastam dan Cukai
c) Jabatan Polis
d) Jabatan Pos

-Pasukan Sarawak Rangers telah ditubuhkan untuk menjaga keselamatan Sarawak.
-Mahkamah keadilan turut ditubuhkan.
a) Kes sivil di kalangan orang Melayu, Dayak dan Cina akan diadili oleh ketua-ketua mereka.
b) Kes jenayah dan kes yang melibatkan lebih daripada satu suku kaum akan dihakimi oleh Raja Sarawak, Residen atau Timbalan Residen.
-Sarawak menjadi negeri naungan British apabila British menandatangani perjanjian dengan Charles Brooke pada tahun 1888.

Antara syarat-syarat perjanjian tersebut:
-British bersetuju melindungi Sarawak daripada serangan musuh.
-Keluarga Brooke memerintah Sarawak dengan bebas
-Hal ehwal luar negeri Sarawak dikawal oleh kerajaan British

------------------------------------
Sempena ulang tahun 100 tahun pentadbiran keluarga Brooke di Sarawak, Raja Charles Vyner Brooke mengisytiharkan Perlembagaan Baru Sarawak pada 24 September 1941.

Perlembagaan Sarawak 1941
-Charles Vyner Brooke menyerahkan kuasa mutlaknya kepada Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri.
-Raja Brooke melantik kebanyakan ahli Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri.
-Raja Sarawak memerintah dengan nasihat Majlis Tertinggi.
-Majlis Negeri diberi kuasa meluluskan undang-undang dan menguruskan kewangan
-Raja mempunyai kuasa untuk membatalakn undang-undang yang diluluskan oleh Majlis Negeri.

*Kepentingan Perlembagaan Baru Sarawak 1941
a) Perlembagaan bertulis pertama di Sarawak
b) Perlembagaan menggariskan pemberian kuasa pemerintahan kepada rakyat Sarawak melalui Majlis Negeri.

Perlembagaan ini tidak dapat dilaksanakan kerana Perang Dunia Kedua meletus pada tahun 1941.
------------------------------------

1. Keluarga Brooke tidak menggalakkan pelaburan asing secara besar-besaran di Sarawak
KERANA>> ingin menjaga kepentingan ekonomi mereka.

2. Hasil bumi Sarawak yang diusahakan oleh keluarga Brooke:
Hasil Hutan
-sarang burung (dikutip dari gua batu kapur seperti Gua Niah)
-getah jelutung
-rotan (dieksport ke Eropah)

Tanaman Baru
-tembikar
-getah
(diperoleh daripada pokok jelutung untuk dieksport ke Amerika Syarikat &
menjadi eksport kedua Sarawak selepas minyak petroleum)

Tanaman Tradisional
-kelapa (ditanam oleh orang Melayu di Bahagian 1 dan 2)
-gambir
-lada hitam (ditanam oleh orang Cina di sekitar Bahagian 1 dan 3)
-sagu (ditanam di sepanjang tebing Sungai Igan, Oyah, Mukah dan Bintulu)
-rumbia

Sumber Galian
-antimoni (dilombong di Bau dan Kuching. Tidak lagi diberi keutamaan pada akhir kurun ke-20 kerana semakin berkurangan)
-emas (diusahakan oleh orang Cina di Bau)
-arang batu
-raksa 水银
-minyak petroleum
(-The Anglo-Saxon Oil Company diberi konsesi untuk menjalankan kegiatan perlombongan minyak petroleum di Sarawak.
-Telaga minyak yang pertama di Sarawak terletak di Miri)

Pembangunan ekonomi dan sosial tidak seimbang kerana tumpuan hanya diberi kepada Bahagian 1 dan 2 Sarawak.
------------------------------------

1. Bagi mengukuhkan kuasa dan pengaruhnya, keluarga Brooke melaksanakan dasar pecah dan perintah.
就是把每个种族分开,然后担任不同的职位、做不同的事。这样他们就不能团结,英国人才能巩固他们的权位。

-Orang Melayu > pentadbiran

-Orang Iban > ketenteraan

-Orang Cina > pertanian, perlombongan dan perdagangan

-Orang India > perniagaan kain

-Orang Sikh > polis

他们住的地方:

Orang Cina - kawasan bandar seperti Miri, Bintulu dan Sibu.

Kaum bumiputera- kawasan pedalaman

2. Perkembangan ekonomi dan pertambahan penduduk telah membawa kepada pembangunan bandar-bandar utama seperti Miri, Kuching dan Sibu.

3. Bandar-bandar ini berkembang menjadi pusat pentadbiran dan perniagaan.-Kuching- menjadi ibu negeri dan pusat pentadbiran Sarawak sejak tahun 1841.

-Miri- berkembang pesat selepas kegiatan melombong minyak petroleum diusahakan pada tahun 1910.

3. Pentadbiran Brooke mewujudkan kemudahan asas di kawasan bandar tetapi kurang memberikan perhatian di kawasan pedalaman.

a) Kemudahan asas seperti jalan raya, bekalan air dan elektrik disediakan di kawasan bandar.

-Jalan raya hanya terdapat di bandar utama seperti Kuching dan Miri.

-Pada tahun 1917, landasan kereta api menghubungkan Kuching dengan Bau. Perkhidmatan kereta api diberhentikan pada tahun 1932 akibat kemelesetan ekonomi.

b) Sebahagian besar pengangkutan di Sarawak bergantung kepada pengangkutan air.

c) Terdapat perkhidmatan syarikat perkapalan seperti Singapore and Sarawak Steamship Company di bandar Kuching.

d) Pada tahun 1924, perkhidmatan kapal terbang air mula menghubungkan bandar Kuching dengan Singapura.

4. Bagi melicinkan urusan pentadbiran dan pengurusan ekonomi, perkhidmatan pos, telegraf dan telefon turut diperkenalkan di Sarawak pada tahun 1897, menghubungkan bandar Kuching dengan Singapura.

5. Hospital dan klinik turut diperkenalkan di Sarawak.

a) Pembinaan hospital dan klinik mula dilakukan oleh golongan mubaligh Kristian.

b) Perkhidmatan perubatan hanya terdapat di kawasan bandar.

c) Perkhidmatan kesihatan kurang disediakan di kawasan pedalaman.

6. Pentadbiran Brooke kurang memberi perhatian kepada perkembangan pendidikan moden di Sarawak.

a) Keluarga Brooke tidak yakin sistem pendidikan Barat sesuai untuk penduduk tempatan Sarawak.

b) Raja Charles Brooke membina sekolah untuk orang Melayu & Cina sahaja.

c) Sekolah untuk orang Dayak tidak digalakkan kerana Brooke mahu mengekalkan cara hidup tradisional mereka.

d) Sekolah rendah Melayu mula dibina pada tahun 1883 untuk melatih orang-orang Melayu Sarawak manjadi guru sekolah Melayu dan kakitangan rendah kerajaan.

-Sekolah rendah Melayu menggunakan buku-buku yang dibawa dari Semenanjung Tanah Melayu.

-Antara sekolah-sekolah Melayu yang dibuka oleh kerajaan Brooke ialah Sekolah Merpati Jepang dan Sekolah Encik Buyong.

-Sekolah-sekolah ini kemudian digabungkan untuk menjadi madrasah Melayu.

e) Kerajaan Brooke menggalakkan golongan mubaligh mendirikan sekolah-sekolah Inggeris. Antara sekolah-sekolah Inggeris awal di bandar Kuching ialah:

-Sekolah St. Thomas (1848) [terawal di Sarawak]

-Sekolah St. Mary (1850)

-Sekolah St. Theresa (1855)

f) Sekolah Cina dibiayai serta diuruskan oleh orang Cina. Guru, sukatan pelajaran serta buku teks dibawa dari negara China.

g) Pada tahun 1917, sekolah untuk kaum Melanau didirikan.

7. Pada tahun 1924, sebuah Jabatan Pelajaran ditubuhkan untuk mengawal perkembangan pendidikan di Sarawak.

a) Semua sekolah yang ditubuhkan dikehendaki berdaftar dengan Jabatan pelajaran.

b) Pada tahun 1936, terdapat 25 buah sekolah kerajaan di negeri Sarawak.

c) Guru-guru di sekolah kerajaan ada yang mendapat latihan di Maktab Perguruan Sultan Idris, Tanjung Malim.

8. Pada tahun 1940, Maktab Perguruan Kent didirikan untuk memberi latihan kepada guru-guru sekolah Melayu.