Form 1 Bab 11

Sabah

1. Sabah 也叫 Negeri di Bawah Bayu.
2. 名字来源:
a) 有一种香蕉叫 pisang saba.
b) Orang Bajau 也把pisang saba叫做pisang jaba
c) 在pantai barat Sabah的人 种很多pisang saba当食物。

3. Sebelum kurun ke-16, negeri Sabah tidak wujud kerana tidak terdapat pemerintahan beraja, sultan atau organisasi yang boleh diiktiraf sebagai negeri. 所以Sabah diperintah melalui tiga cara, iaitu:

a) Sistem politik kesukuan
-di pedalaman (Kadazandusun, Murut,Orang Sungei)
-hidup dalam kelompok yang kecil.
-dipisahkan daripada kumpulan lain oleh bentuk muka bumi seperti banjaran, bukit bukau, dan sungai. (pedalaman有很多山嘛,他们就被隔离了)

b) Sistem politik kesultanan
-di persisiran pantai (ditadbir oleh Kesultanan Brunei dan Sulu)
ii. Sistem politik ini bermula sejak kurun ke-17 apabila Sabah dikuasai oleh Kesultanan Brunei.
iii. 1662-1674年,Kesultanan Brunei 发生 perebutan kuasa.
iv. 1704年, Sultan Sulu帮 Sultan Muyiddin 打败敌人, 所以Sultan Muyiddin给他kawasan timur laut Brunei.
c) Sistem politik ketua bebas.

Penduduk persisiran pantai
Melayu Brunei
Bajau
Suluk

Penduduk lembah pantai
Kadazandusun

Penduduk pedalaman
Murut

Kegiatan Sosiobudaya
-dipengaruhi oleh alam sekeliling.

Pendidikan
1. 有两种: pendidikan tidak formal & pendidikan formal.
2. Pendidikan tidak formal disampaikan kepada kanak-kanak melalui keluarga.
-例:钓鱼,爬树,打猎,种稻etc.
-目的:让他们berdikari apabila besar kelak.
-Ilmu lazimnya disampaikan melalui cerita lisan atau teladan.
3. Pendidikan formal terhad kepada pendidikan agama Islam.
-例: membaca al-Quran dan mengenal tulisan jawi.
-pendidikan disampaikan di masjid, surau, madrasah atau rumah tok guru.

Peraturan dan adat resam
1.Undang-undang adat berperanan memelihara dan menjamin kesejahteraan hidup.
2.Untuk mengeratkan hubungan masyarakat, ketua-ketua adat menjalankan amalan-amalan adat seperti
a)Babas - hukuman untuk orang yang bergaduh
b)Sogit- hukuman untuk orang yang merosakkan harta benda orang lain
c)Kepanasan- hukuman untuk orang yang melakukan perbuatan sumbang dalam masyarakat.
3. Kadazandusun人相信, 谁没有mematuhi undang-undang adat,就会中 malapetaka(wabak penyakit, bencana alam atau kerosakkan tanaman)

4. a) Adat Pertanian
i. Upacara memuja semangat padi(Monogit) diamalkan semasa menanam dan menuai padi.
ii.Pesta Menuai penting bagi masyarakat Kadazandusun.
iii.Dalam Pesta Menuai, tarian Sumazau dipersembahkan sebagai hiburan.

b) Adat perkahwinan
i.Bajau人通常在14 dan 15 hari bulan Hijrah举行婚礼,因为cahaya bulan terang.
ii. Cahaya bulan terang menandakan pengantin akan dimurahkan rezeki.
iii.Majlis perkahwinan juga diadakan pada hari Rabu dan Ahad.
iv. Majlis perkahwinan juga lazimnya dijalankan antara kaum kerabat dengan mengadakan acara maglamilami (beramai-amai) di mana kaum kerabat sama-sama menjamu selera sambil menyaksikan persembahan hiburan.

c) Adat Kematian
i. Apabila berlakunya kematian dalam masyarakat Murut, saudara-mara akan memukul tiang rumah.
ii.Mayat dibersihkan dan dilengkapi dengan pakaian sebelum dikebumikan dalam posisi duduk.
iii. Terdapat juga amalan mayat dibakar dalam tembikar dan disimpan dalam rumah selama 7 hari.

Agama dan kepercayaan
1.有些人adalah pagan ，就是相信 animisme.
2.信Islam的: Bajau+Melayu-Brunei.
3. Bagi menjaga keharmonian:
a) Jawatan Orang Tua, iaitu ketua rumah panjang diwujudkan. Orang Tua menguatkuasakan undang-undang adat di kalangan masyarakat bukan Islam.
b) Bagi kaum beragama Islam, ketua mereka akan menguatkuasakan hukum agama Islam.

Agama dan kepercayaan suku kaum Kadazandusun
a)Sebahagian besar masyarakat Kadazandusun mengamalkan animisme.
b)他们唯一的神叫 Kinorohingan, 在别的世界。
c)他们相信人死后, 灵魂会去Gunung Kinabalu.过后那个灵魂又会去 syurga atau neraka. (天堂或地狱).
d)Upacara Magavau dijalankan selepas menuai padi setiap tahun untuk menghormati semangat padi.
e)Pesta Kaamatan diadakan sebagai tanda kesyukuran kepada Kinorohingan kerana memberi hasil yang banyak kepada mereka.
f)Pertandingan Ratu Cantik (Unduk Ngadau) diadakan dalam Pesta Kaamatan kerana Ratu Cantik melambangkan Huminodun yang telah dikorbankan menjadi padi.
g) Bomoh masyarakat Kadazandusun dikenal sebagai Bobohizan dan dikatakan dapat membuang kepanasan.

Agama dan kepercayaan masyarakat Murut
a) Masyarakat Murut mengamalkan animisme.
b) Mereka menganggap Gunung Antulai atau Gunung Aru (Gunung Hantu) sebagai tempat yang suci.
c) Aki Kopuno 创造了一切。
d) Bomoh masyarakat Murut yang dikenal sebagai Babalian boleh berhubung dengan kuasa ghaib.

Kesenian
TARIAN
i. Tarian Magunatip
-dipersembahkan dalam majlis menyambut Hari Magavau (memuja semangat padi)
-dipersembahkan dengan iringan pukulan gong.
-dua orang akan melagakan alu dan dua orang lagi memegang pangkal alu tersebut supaya tidak berganjak dari kedudukannya.

ii. Tarian Sumazau
-dipersembahkan semasa pesta menuai, majlis perayaan dan majlis rasmi.
-disertakan dengan unduk ngadau (pertandingan ratu cantik).

iii. Tarian Mangalang
-Tarian dipersembahkan dalam upacara menyambut tetamu yang datang dari jauh, berpindah rumah dan hari Monggotom (Hari Pesta Menuai Padi)

MUZIK
a) 他们很多乐器都是用buluh做的.
b) 他们的乐器包括：
i. Bas
ii.Kulintangan
iii.Salun
iv. Suling
v. Sompoton
vi. Gabang

SENI BINA
a) Keunikan seni bina masyarakat Sabah dapat dilihat pada pembinaan rumah panjang kaum Murut dan Rungus.
b) Kebanyakan rumah panjang di Sabah diperbuat daripada hasil hutan seperti buluh, rotan, dan daun rumbia.
c) Penghuni rumah panjang dianggap sebagai satu keluarga yang besar.

KRAF TANGAN
a) Masyarakat Sabah mahir membuat kraf tangan daripada sumber alam.
b) Antara kraf tangan yang dihasilkan ialah kain tenun, senjata, alat muzik, dan anyaman bakul atau tikar.

Kegiatan Ekonomi
1. Faktor penting yang menentukan kegiatan ekonomi masyarakat Sabah ialah bentuk muka bumi di persekitaran tempat tinggal mereka.
2. Antara kegiatan ekonomi yang dijalankan oleh masyarakat Sabah ialah:
a)Pertanian sara diri
b)Perikanan
c)Perdagangan

3. Kebanyakan masyarakat Sabah masih mengamalkan ekonomi sara diri.

4. Kegiatan pertanian
a) Kegiatan pertanian dijalankan melalui dua cara, iaitu:
i. Pertanian pindah
-padi huma
-种两三年就搬走

ii. Pertanian kekal
-padi sawah.
-banyak diusahakan oleh kaum Kadazandusun.

5. Mereka juga menjalankan kegiatan menternak binatang.
6. Masyarakat Murut memungut hasil hutan seperti damar, rotan, dan madu lebah.
7. Memungut hasil laut menjadi punca pendapatan utama bagi masyarakat Melayu-Brunei, Suluk, dan Bajau yang menetap di persisiran pantai.

Hasil laut:
i) Agar-agar
ii)Timun laut
iii)Karang laut

8.Mengutip hasil laut diusahakan oleh orang Bajau kerana mereka mahir menyelam.

9. Kegiatan menangkap ikan:
i. dilakukan oleh penduduk yang tinggal di persisiran pantai
ii.Masyarakat Bajau menggunakan jaring dan kelong untuk menangkap ikan.

8. Kegiatan memungut sarang burung diusahakan di Gua Gomantong, Sandakan.
a) Sarang burung ini banyak dieksport ke China.
b) Terdapat dua jenis sarang burung, iaitu:
i. Sarang burung berwarna putih (lebih berkhasiat)
ii. Sarang burung berwarna coklat.
c) Pemungut menggunakan tangga atau memanjat dinding gua yang tinggi untuk mendapatkan sarang burung.

Perdagangan
1. Di Sabah, masyarakat etnik berdagang melalui cara tukar barang.
2.他们跟中国人做买卖的时候就用钱.

3. Masyarakat Sabah dapat bertukar-tukar barangan serta berjual beli di pasar tamu.
a) Orang Bajau, Melayu-Brunei dan Suluk memperdagangkan hasil hutan dan beras.
b) Orang Kadazandusun dan Murut memperdagangkan hasil hutan.
c) Melalui pasar tamu, hubungan antara kaum etnik menjadi erat.